ضریب تبدیل غذایی ماهی چیست؟

شاید شما هم جزو کسانی باشید که اصطلاح ضریب تبدیل غذایی را به خصوص در حیطه پرورش و خوراک آبزیان مختلف و یا پرورش طیور شنیده باشید و برایتان سوال پیش آمده باشد که معنای آن در حقیقت چیست؟ چگونه در کسب و کار از آن استفاده میشود؟ نحوه محاسبه ضریب تبدیل غذایی ماهی چیست؟ و چه عوامل مختلفی ممکن است در محیط پرورش آبزیان در میزان آن تاثیر گذار میباشد؟ و ضریب تبدیل غذایی چگونه میتواند بر قیمت تمام شده در هنگام تهیه خوراک آبزیان، برای پرورش دهندگان ماهیان تاثیرگذار باشد؟

در این نوشته قصد داریم تا به معنای ضریب تبدیل غذایی (feed conversion ratio) یا FCR در عمل و اهمیت آن در فرآیند تهیه خوراک آبزیان و پرورش ماهیان بپردازیم و سپس عواملی که در محیط استخر در میزان عدد ضریب تبدیل غذایی تاثیر گذار هستند را به صورت جزئی تر شرح دهیم.

ضریب تبدیل (FCR) به چه معنا است؟

 معنای FCR را به عنوان رابطه ای بین مقدار غذای تغذیه شده و رشد و بهره وری حیوان توضیح میدهیم. این به شما کمک میکند تا تبدیل خوراک و نحوه پرورش حیوانات و آبزیان را به طور موثر درک کنید.

اگر علاقه مند به ارزیابی سود آوری تجارت پرورش حیوانات و آبزیان خود هستید، ممکن است به دنبال فرمولی باشید که به طور مستقیم میزان ضریب تبدیل غذایی را به شما بدهد. یافتن ضریب تبدیل خوراک یا نرخ تبدیل غذا، معیاری ضروری برای بودجه بندی هزینه خوراک است، زیرا به شما کمک میکند ارزیابی کنید که حیوان چقدر از خوراک مصرفی خود را استفاده میکند.ضریب تبدیل خوراک، صرفاً ورودی (خوراک) تقسیم بر خروجی (گوشت، شیر یا تخم مرغ) در یک شرکت تولید محصولات حیوانی و یا پرورش دهندگان آبزیان است. این یک شاخص عملکرد کلیدی است که نشان میدهد حیوان چقدر غذا را به یک محصول تبدیل می‌کند.

با ثبت سوابق خوب، میتوانید بسته به نیاز خود نرخ تبدیل غذای حیوانات را به صورت ماهانه، سه ماهه و یا سالانه محاسبه کنید تا رابطه ریاضی بین مقدار ثابتی از خوراک مصرف شده، خروجی، هزینه و سود اقتصادی مربوطه را تعیین کنید. در پرورش آنها نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که بیشتر چیزی که حیوان میخورد به بافتی تبدیل میشود که به توده بدن کمک میکند. با این حال، برخی از حیوانات در تبدیل چیزی که میخورند به افزایش وزن بهتر از سایرین عمل میکنند.

این پدیده به بازده رشد حیوان اشاره دارد. در مراحل مختلف، بازده رشد یک حیوان متفاوت است. حیوانات جوان و کوچک به طور کلی بازده رشد بهتری نسبت به حیوانات بالغ دارند، زیرا انرژی کمتری مصرف می‌کنند که باعث می‌شود بخش عمده‌ای از آنچه مصرف می‌کنند به سمت رشدشان برود. همچنین لازم به ذکر است که بین حیوانات و آبزیان، ماهیان، بهتر از حیوانات خشکی عمل میکنند. جانوران خشکی از غذایی که مصرف میکنند برای نگهداری، حمایت، رشد و یا تولید گرما و گرم نگه داشتن خود استفاده میکنند.

اما آبزیان بدون نیاز به حفظ دمای ثابت بدن سازگار شده اند و بنابراین از غذای خود برای افزایش وزن بیشتر استفاده میکنند. بنابراین، ضریب تبدیل خوراک یا تبدیل خوراک آنها بیشتر خواهد بود به طور مثال گاو برای افزایش وزن 1 کیلوگرمی نسبت به ماهی تیلاپیا به غذای بیشتری نیاز دارد.

چگونه ضریب تبدیل غذایی آبزیان را محاسبه کنیم؟

نسبت تبدیل خوراک (FCR) عبارت است از:

FCR = وزن کل محصول تولید شده/ کل خوراک مصرفی

در مواردی که:

وزن کل محصول تولید شده = ( وزن نهایی محصول – وزن اولیه محصول )
توجه داشته باشید که FCR بر اساس وزن تولید شده یا به دست آمده محاسبه میشود، نه فقط وزن حیوان. دو متغیر (وزن خوراک و وزن به دست آمده) باید هنگام محاسبه FCR در یک واحد باشند.

تفاوت بین FCR اقتصادی و فنی

تفاوت بین FCR های اقتصادی و فنی در این است که Economic FCR دقیقاً نشان میدهد که چه مقدار از خوراک مصرف شده یک حیوان به گوشت تبدیل شده است.

به طور همزمان، FCR فنی بهره وری یک پرورشگاه حیوانات را که شامل همه حیواناتی که رژیم غذایی را ترک کردند – هم حیواناتی که به کشتارگاه رسیدند و هم حیواناتی که به دلیل عوامل مؤثر بر مرگ و میر تلف شدند را نشان میدهد. هر دو FCR های اقتصادی و فنی، دید دقیق تری از سود آوری را به مشاغل پرورش دهنده حیوانات ارائه میدهند.

مقایسه کیفیت خوراک آبزیان بر اساس ضریب تبدیل غذایی

در این رابطه باید بگوییم که هنگامی که یک خوراک دارای FCR پایینی باشد، ما در هنگام پرورش آبزیان و یا دیگر حیوانات به غذای کمتری برای افزایش وزن حیوانات نسبت به خوراک با FCR بالاتر نیاز داریم. در کل FCR پایین نشان دهنده تغذیه با کیفیت بالا است.

بنابراین، حفظ FCR پایین در حیوانات در حال رشد، یک راه عالی برای کاهش هزینه تولید در مواجهه با افزایش هزینه خوراک و سایر هزینه‌ های سربار است که پرورش را سود آور نگه می‌دارد. اما چرا چنین تفاوتی در نتیجه FCR بین دو تغذیه وجود دارد؟ در ادامه به این موضوع هم خواهیم پرداخت.

عواملی که ضریب تبدیل غذایی را تحت تاثیر قرار میدهند

عواملی که میتوانند بر نتایج FCR تأثیر بگذارند بین موارد زیر متفاوت است:

• گونه های مختلف جانوری و ترکیب ژنتیکی؛
• مرحله رشد ماهیان؛
• سلامت آبزیان؛
• جزء کیفی و تغذیه ای خوراک؛
• شرایط محیطی (به عنوان مثال، دما، شدت نور، فضا) بر راحتی ماهیان تأثیر میگذارد.

فرض کنید مطمئن هستید که شرایط رشد حیوانات شما رضایت بخش است و به طور مداوم FCR ضعیفی دریافت میکنید. در این صورت، یک مکان عالی برای شروع بررسی میزان مصرف خوراک ماهیان، بررسی هدر رفت خوراک است.

شاید شما بیش از نیاز آبزیان به آنها غذا دادید. هدر رفت خوراک میتواند به طور قابل توجهی بر مقدار FCR در طول محاسبات تأثیر بگذارد و اگر آن را در نظر نگیرید، مقدار کاذب تبدیل خوراک را به شما ارائه میدهد.

جدای از هدر رفتن غذا، ارائه بیش از مقدار مورد نیاز خوراک به حیوانات نیز میتواند منجر به تغذیه بیش از حد شود. همانطور که چاقی به ما انسان ها آسیب میرساند، تغذیه بیش از حد حیوانات میتواند بر نرخ تبدیل خوراک حیوانات هم تأثیر منفی بگذارد. با انجام محاسبات لازم ، می‌توانید دقیقاً متوجه شوید که چه مقدار خوراک بهینه است.

در مرحله بعد، شما میخواهید اجزای غذایی خوراک را بررسی کنید تا مطمئن شوید که آبزیان در هر مرحله از رشد با رژیم غذایی مناسب تغذیه میشوند. البته که ماهیان در حال رشد زیاد غذا میخورند! بنابراین، اگر متوجه شدید که آبزیان شما روزانه 2 تا 4 درصد از وزن بدن خود را تغذیه نمیکنند، احتمالاً میخواهید سلامت آنها یا خوش طعم بودن خوراک را بررسی کنید. همه یک غذای خوشمزه میخواهند، حتی حیوانات!

در مرحله بعد، باید محتوای پروتئین خوراک را بررسی کنید. حیوانات هنگامی که به خوبی تغذیه میشوند پروتئین را به افزایش وزن تبدیل میکنند. بنابراین، هر چه محتوای پروتئین در خوراک بیشتر باشد، FCR هم کمتر است. در نتیجه، جیره‌های پروتئینی معمولاً برای هر کیلوگرم از قیمت بالاتری برخوردار هستند. در این مورد، شما باید بسته به شرایط مقرون به صرفه بودن استفاده از یک رژیم غذایی پر پروتئین گران‌تر یا جایگزین ارزان‌تر آن را تعیین کنید. مجدداً ذکر این نکته ضروری است که FCR با حیوانات مختلف، جیره غذایی و با رشد آبزیان تغییر میکند.

برای آبزیان، FCR میتواند تحت تأثیر موارد زیر باشد:

• کیفیت آب
• سیستم مدیریت حوضچه
• سطوح دما
• روش و زمان تغذیه
• سلامت ماهی

به طور معمول، جدا از پرندگان و طیور پرورش یافته در خانه های بسته، ماهی ها یکی از بهترین نسبت های تبدیل خوراک را دارند. حتی ممکن است FCR کمتر از 1 بدست آورید. اگرچه این امر نادر است، اما تحت دو شرایط ممکن است اتفاق بیفتد:

• اگر ماهی در حوضچه ای با غذای طبیعی زیاد پرورش داده شود، هم خوراکی که شما تهیه میکنید و هم غذای طبیعی را میخورد و بهتر رشد میکند. سپس متوجه می‌شوید که تمام خوراک را تنها برای افزایش وزن مصرف نمی‌کنید.
• تحت یک سیستم مدیریت بسیار کار آمد، آبزیان میتوانند خوراک ارائه شده را به گوشت مرطوب تبدیل کنند. این بدان معناست که وقتی آنها را در مقابل وزن غذای خشک شده که حاوی آب نیست وزن میکنید، سنگین تر میشوند و در نتیجه FCR پایینی ایجاد میشود. اما اگر ماهی ها را به همان درجه ای که خوراک به آنها داده میشود خشک کنید، دریافت FCR زیر 1 غیرممکن میشود.